Kayın ağacının genel özellikleri nelerdir? 40 metre kadar boyu uzayabilir, pürüzsüz bir gövde yapısına sahiptir. Kayın Ağacı; geniş tepeli, uzun boylu, kubbeli, düzgün gri kabukları olan yeşil ağaçlardır. Kayın ağacının yaprakları; sade, oval biçimli, kenarları dişli veya tamdır. Kayın ağacı çiçekleri; Erkek çiçekler alt yaprakların, dişi çiçekler üst yaprakların koltuğunda bulunur. Çiçekleri küçük ve gösterişsizdir. Meyveleri ilginçtir ve alman fıstığı olarak bilinir. Kayın Ağacı Meyvesi; Kayın meyveleri Alman fıstığı olarak bilinir güneş ışıklarını sever, gölgelerde de yetişebilir. Kayın ağaçları halk arasında Ormanın Kraliçesi olarak bilinmektedir.
Kayın ağacı ile ilgili en güzel bilgilerden biri şudur; bir örnek verecek olursak ortalama 100 yaşındaki bir kayın ağacı, 1 saatte 40 kişinin çıkardığı 2,35 kilogram karbondioksidi yok eder ve havayı temizler. Kayın ağacının iki farklı türü vardır. Doğu Kayını (Fagus orientalis) ve Avrupa Kayını (Fagus silvatica). Türkiye’nin kuzey bölgelerinde doğal olarak yetişmeketdir. Kayın ağacı en fazla Amanos dağlarında yetişir. Kayın ağaçları bir çok farklı tür ile etkili bir yayılış göstermektedir.
Türkiye’nin Kayın Ağaçları
Başta Amanoslar olmak üzere kuzey bölgelerimizde kayın ağacı vardır. Bu bölgelerde kayın ağacı büyük yayılış göstermektedir. Türkiye’de 713.842 Ha. koru ve 1.555 Ha. baltalık kayın ormanı bulunmaktadır. 40 m. boya ulaşabilen kayınların düzgün ve silindirik gövdeleri vardır. 6 ile 9 cm uzunluktaki dalgalı kenarlı elips şeklindeki yapraklarının sonbahardaki kırmızı rengi çok etkileyicidir. Kayın ağacı boyları 40 metreye geçebilir. Çok düzgün gövdeleri olur. Türkiye’de yetişen kayın ağaçları sonbahardaki 9 cm yi bulan kırmızı rengi yaprakları ile çok güzel görüntüler oluşturmaktadır. Kayın ağacı meyveleri; Kayın ağacında yetişen yağlı meyveler doğada yaban hayvanları için önemli bir besin kaynağıdır. Ve çok sayıda yabani hayvanları beslemektedir.
Türkiye’de kayın ağacı çeşitleri
Fagaceae familyasına ait olan Kayın (Fagus), Ülkemizde’de Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) ve Avrupa Kayını (Fagus sylvatica L.) olmak üzere iki türü yetişir. Türkiye’de yetişen en fazla kayın türü Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) olarak bilinir. Ülkemizde yayılış gösterdiği alan bakımından yapraklı ağaçlar içerisinde ikinci sırada yer alan Doğu Kayını asli ağaç türleri arasında yer almaktadır. Kayın aağcı en fazla endüstriyel odun üretiminde %15’lik payı ile yapraklı ağaçlar içerisinde ilk sırada yer alan çok yararlı ve faydalı bir ağaç çeşididir.
- Doğu Kayını Ağacı (Fagus orientalis): Fagus orientalis adlandırılan doğu kayın ağacı Avrupa, Balkanlar ve ülkemizde Karadeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yayılış gösterir. Besince zengin topraklarda ve iyi drenajlı yerlerde gelişimi iyidir. Kumlu ve kireçli topraklarda da gelişimi iyidir. Deniz ikliminden hoşlanır. Soğuğa dayanıklıdır. Yayvan geniş bir tepe oluşturur. Yarı gölgeden hoşlanır. Yazın yeşil bitkilerdir. Tohumla üretilir. Sonbaharda toplanan tohumlar iki ay kadar soğuk katlamadan hemen sonra vakit kaybetmeden erken ilkbaharda ekilmelidir. Park ve bahçelerde grup veya tek olarak kullanılır. Kirli havaya dayanıklıdır.
- Batı Kayını ağacı (Fagus sylvatica): Fagus sylvatica olarak bilinen batı kayın ağacı bütün Avrupa’ da doğal olarak yetişmektedir. Genellikle her toprakta yetişir. Ancak iyi drenajlı topraklarda güzel yetişmektedir. Geç donlara karşı duyarlıdır. Yarı gölge ortamlardan hoşlanır. Meyveleri kasım gibi olgunlaşır. Tohumla üretilir. Bir kilogramda 3000 adet tohum bulunur. Tohumlar üç köşeli, koyu kahverenkli ve sert kabukludur. Tohumlar çimlenme yeteneğini çabuk kaybederler.
Kayın ağacı hangi iklimi sever?
Deniz iklimini sever. Ilıman iklimli kıyı dağlarında yayılır. Direklik çağında tepeler sivridir sonraları yaygınlaşır ve kubbemsi bir biçim alır, yapraklanma sıktır. İyi yetişme ortamlarında ve sık meşcerelerde çok uzun, düz ve dolgun gövdeler yapar. Kayın, genç yaşlardan başlayarak ince tali kökçükler meydana getirerek kalp kökü geliştirir ve bu kök sistemi oldukça derine gider. Buna rağmen tamamen derin köklülerden olmayıp entansif köklenen grubuna girer. Sürekli fakat orta derecede nemli madensel besin maddelerince ve humusça zengin toprakları sever. En büyük düşmanı don ve kuraklıktır.
Kayın ağacından neler yapılır? Türkiye’de kayın ağacından en fazla Mobilya, kontrplak, parke, ambalaj sandığı maden direği, kömür, emprenye edildiği zaman travers imali ve yakacak odun yarar sağlanmaktadır. Çok sağlam bir ağaç olduğu için sektörde önemli bir yeri vardır.
Türklerde Kayın Ağacının (Hayat Ağacı) Önemi
Türk tarihi daha doğru bir ifade ile Türk Mitolojisi için kayın ağacı önem arz eder. Türkler kayın ağacı olan yerlerde rahat ettiklerini ve huzur bulduklarını söyler. İslamiyet öncesi Türk mitolojisine bakıldığı zaman kayın ağacının önemi büyüktür. Özellikle şaman kültürünün yaygın olduğu dönemde Türkler için kayın önemli bir ağaç türüdür. Elbete İslamiyetden sonrada bu devam etmiştir. Ağaca ve yeşile bağlı olan Türk milletinin doğaya esasen saygılı olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Hayat Ağacı olarak tanımlanan kayın ağacına verilen önem bugün ağaçtan neler üretildiği veya insanların oksijen almasına verdiği katkı ortadadır.