Ayçiçeği bitkisi hakkında kısa bilgi; Türkiye’de özellikle Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Konya ve Adana ilinde yetişen ay çiçek yağı çok büyük önem arz etmektedir. Ayçiçeği sadece yağ alanında değil diğer alanlarda da ihtiyaç duyulan bir bitkidir. Ayçiçeği bitkisi Dünyada ilk kez Kuzey Amerika yerlileri tarafından tarımı yapılmış olup boya hammeddesi olarak kullanılmakta idi. İspanyol denizciler tarafından Avrupa’ya taşınan ayçiçeği tohumları, bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ayçiçeği yağ bitkisi olarak ilk önce Rusya’da üretilmiş ve önce Ukrayna’ya daha sonra da tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Dünya genelinde ıslahçıların geliştirdiği yüksek yağ içerikli ve tane verimli ayçiçeği çeşitleriyle üretim artışının önü açılmış, bunun sonucunda da dünyada ve Türkiye’de bitkisel yağ ve mamulleri sektörü son 20-25 yıl içerisinde büyük ivme kazanmıştır. Yağlı tohumlu bitkilerin gıda amaçlı kullanımı, artan nüfusun beslenmesi için gerekli bitkisel yağ ihtiyacı ve dünyada giderek artan biyoyakıt talebi yağlı tohumlu bitkilerin yetiştiriciliğini olumlu yönde etkilemiştir. Yağ üretiminin yanı sıra bu ürünlerin işlenmesi sonucunda ortaya çıkan maddeler, gıda, boya, kozmetik, yem hammaddesi vb. alanlarda da değerlendirilmektedir.
Ayçiçeği bakımı nasıl yapılır?
Dünyada yağ üretimi amacıyla palm, soya, pamuk, mısır, kanola, aspir gibi yetiştiriciliği yapılan bitkiler arasında ayçiçeği üretiminin payı ortalama %9 civarındadır. Ayçiçeği tarımı dünyada en fazla Ukrayna, Rusya, AB-28 ve Arjantin’ de yapılmaktadır. Dünya yağlık ayçiçeği tohumu üretiminde önde gelen ülkeler tabloda verilmiştir. Ayçiçeği bakımı hakkında bilgiler; Hava ve toprak sıcaklığına, çeşidin özelliklerine bağlı olarak ayçiçeği ekimi takiben 5-10, ortalama 7 günde çıkmakta, 15-20 gün sonra 10-15 cm boya (tekleme zamanı) ulaşmakta, 25-35 gün sonra 30-35 cm boya (boğaz doldurma zamanı) ulaşmakta, 60-75 gün sonra çiçeklenmekte, yaklaşık olarak 85-120 gün sonra fizyolojik oluma ulaşmakta ve 90-130 gün sonra da hasat edilmektedir.
Ayçiçeği Zararlıları Nelerdir?
Ayçiçeği bitkisine zarar veren böcekler; Ayçiçeğinde verim eksilişlerine neden olabilen etkenlerin başında parazit bir yabancı ot olan orobanş; bazı hastalıklar; ayçiçeği mildiyösü, sclerotinia kök, sap ve tabla çürüklüğü, ayçiçeği pası, alternaria yaprak leke hastalığı, kurşuni küf, septoria yaprak lekesi, phoma ve rhizopus tabla çürüklüğü, verticillium solgunluğu, Fusarium kök boğazı hastalığı, kömürümsü çürüme ve mozayik virüsü; ve zararlılar: Çayır tırtılı, makaslı böcek, yeşil böcek, tel kurtları, kesici veya bozkurtlar, çekirgeler, mayıs böceği, yaprak bitleri vb. sayılabilir. Ayçiçeği tarımında çeşit seçimi büyük önem taşımaktadır. Çeşidin yüksek verimli olması ve diğer arzu edilen agronomik özellikleri taşıması yanında, özellikle sorun olan bölgeler için orobanş ile ayçiçeği mildiyösüne dayanıklı veya yüksek derecede toleranslı olması arzu edilmektedir.
Ayçiçeği Ticareti Sıralaması
Dünyada ayçiçeği tohumu ihracatı her geçen yıl artarak devam etmekte olup, dünya genelinde son beş yılın ortalamasına göre 2,2 milyon ton ihracat yapılmaktadır. İhracat rakamlarına baktığımızda da dünya ayçiçeği tohumu ihracatının yaklaşık yarısını AB-28 ülkeleri ve Moldova gerçekleştirmektedir. Ülkeler itibariyle yağlık ayçiçeği tohumu ihracatında görüldüğü üzere ilk sırayı Moldova almakta olup bunu AB ve Çin sonrasında ise sırayla Rusya ve Ukrayna takip etmektedir. Ayçiçeği (Yağlık) ürününü ithal ettiğimiz ilk 3 ülke sırasıyla Moldova, Romanya ve Bulgaristan’dır.
Türkiye’de Ayçiçeği yetiştiriciliği
Ayçiçeği, ülkemizde yetiştiriciliği yapılan yağlı tohumlu bitkiler arasında ekim alanı ve üretim bakımından birinci sırada yer almaktadır. Ülkemizde üretilen bitkisel yağların %50’si de ayçiçeğinden elde edilmektedir. Türkiye 1,5 milyon tonluk Ayçiçeği üretim ortalaması ile dünya Ayçiçeği üretiminin %4’ten fazlasını gerçekleştirmektedir. Ülkemizde en fazla tüketilen bitkisel yağın ayçiçeği yağı olması, ekim nöbetinde temel bitki oluşu (buğday-ayçiçeği), geniş adaptasyon kabiliyetine sahip ve mekanizasyona uygun olması gibi nedenler ayçiçeğini, ülkemiz açısından en önemli yağ bitkisi haline getirmektedir.
Ayçiçeği Türkiye’de nerede yetişir?
Ayçiçeği tarımı hemen hemen her bölgemizde yapılabilse de ağırlıklı olarak Trakya, İç Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yapılmakta ve genelde hububat (buğday-arpa) ile ekim nöbetinde münavebe bitkisi olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde en yoğun üretim yapılan illerimiz Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Konya ve Adana’dır. Ayçiçeği tarımı >>
Ayçiçeği ve arı ilişkisi
Ayçiçeğinde döllenmenin tam olabilmesi için böceklere, özellikle de arılara ihtiyaç vardır. Yapılan çalışmalar arılı üretimde; arısıza göre % 70’e varan verim artışı sağlanmaktadır. Bu nedenle ayçiçeği tarlalarına çiçeklenme devresinde 10 dekara 2-5 kovan olacak şekilde arı kovanı yerleştirilmelidir.
Ayçiçeği nasıl sulanır?
Ay çiçeği sulaması nasıl yapılmalıdır? Ayçiçeği kuru şartlarda yetişebilir. Yıllık yağışı 500-600 mm olan yerlerde ve özellikle bu yağış miktarının yarısına yakınının ayçiçeği gelişme devresine isabet eden bölgelerde sulama yapılmadan üretilebilir. Ancak, uygun zamanlarda yeterli sulama yapıldığında özellikle hibrit çeşitlerde verim artışı %100’e ulaşabilmektedir. Ayçiçeği ihtiyacı olan suyun %20’sini topraktan çıkıştan itibaren tabla oluşum devresine kadar kullanır. Tabla teşekkülü-çiçeklenme devresi en kritik dönem olup, bu devrede bitki ihtiyacı olan suyun %60’ını, çiçeklenmeden sonra yağ oluşum devresinde de geri kalan %20 suyu kullanmaktadır. Ayçiçeği hakkında bilgiler >>